Një përplasje e fortë diplomatike po merr formë mes Rusisë dhe aleatit të saj tradicional në Ballkan, Serbisë. Shërbimi sekret rus SVR ka ngritur akuza të rënda ndaj Beogradit, duke pretenduar se ky i fundit po dërgon armë dhe municione në Ukrainë përmes shteteve të treta – një zhvillim që mund të ndryshojë rrënjësisht pozicionimin e Serbisë në raport me Moskën dhe Perëndimin.
Akuzat ruse dhe përfshirja e industrisë serbe të armëve
Sipas SVR-së, të paktën shtatë kompani të mëdha të industrisë ushtarake serbe kanë furnizuar Ukrainën me qindra mijëra raketa dhe miliona fishekë të kalibrit të vogël. Pretendimet përfshijnë përdorimin e certifikatave të falsifikuara të përdoruesit final dhe ndërmjetës të shumtë, për të fshehur origjinën serbe të armatimit.
Dërgesat dyshohet se janë realizuar përmes Polonisë, Bullgarisë dhe Çekisë, ndërsa më vonë janë përdorur edhe shtete afrikane si “rrugë më ekzotike”, për të maskuar origjinën e furnizimeve. Këto akuza nuk janë të reja në thelb, por për herë të parë janë artikuluar në mënyrë kaq të drejtpërdrejtë dhe zyrtare nga Moska.
SVR shkoi më tej, duke akuzuar Serbinë se ka “goditur Rusinë me thikë pas shpine”, duke e ndihmuar Ukrainën në një luftë që Beogradi pretendon të mos jetë pjesë e saj.
Reagimi i Beogradit dhe pasojat politike
Këto akuza vijnë pak javë pas vizitës së presidentit serb Aleksandar Vuçiq në Moskë, ku ai mori pjesë në paradën përkujtimore të fitores ndaj nazizmit – një mesazh i qartë sfidues për BE-në, që ka shtuar presionin ndaj Serbisë për t’u distancuar nga Rusia.
Vuçiq, në një dalje publike për RTS, u përpoq të shuajë flakët diplomatike, duke deklaruar se do të ndalonte çdo shitje armësh që mund të keqpërdorej për të përfunduar në zonën e luftës në Ukrainë. Megjithatë, në një deklaratë të vitit 2023 për Financial Times, ai kishte lënë të kuptohet se nuk përjashtonte mundësinë që armët e shitur nga Serbia përfundonin në Ukrainë përmes ndërmjetësve, duke thënë: “Nuk jam budalla. E di që ndoshta disa prej këtyre armëve përfundojnë në Ukrainë.”
Pista e “Krushik” dhe tregtia përmes Turqisë
Portali rus “Mash” ka raportuar që në vitin 2023 për dërgimin e 3500 raketave nga kompania shtetërore serbe “Krushik” drejt Ukrainës, përmes Turqisë dhe Sllovakisë. Videoja që tregonte, sipas tyre, ngarkimin e raketave në një magazinë në Bratislavë, u bë virale, por kompania “Krushik” e mohoi çdo përfshirje.
Një krizë identiteti për Serbinë
Kjo situatë i vendos Vuçiqit një presion të dyfishtë:
• Nga Perëndimi, që kërkon një qëndrim më të qartë pro-ukrainas dhe një shkëputje nga ndikimi rus.
• Nga Moska, që ndjehet tradhtuar nga një aleat historik dhe po sinjalizon pasoja politike.
Neutraliteti që Serbia pretendon ka vite që perceptohet më shumë si ekuilibrim oportunist sesa pozicion i qëndrueshëm. Nëse vërtetohen akuzat për furnizime ushtarake ndaj Ukrainës, Serbia rrezikon të humbasë jo vetëm mbështetjen e Rusisë, por edhe besueshmërinë e deklaruar në politikën e jashtme.
Përfundim
Akuzat e SVR-së nuk janë vetëm një paralajmërim për Serbinë, por një sinjal që Rusia nuk toleron më asnjë lëkundje nga miqtë e saj të supozuar. Nëse Beogradi ka luajtur të dyja anët e lojës, kjo mund të jetë pika e kthesës për një raport që historikisht ka qenë i mbështetur mbi besnikëri ortodokse dhe afërsi kulturore. Një krizë që po merr përmasa globale – dhe që mund të ketë pasoja afatgjata për stabilitetin në Ballkan.
