Raporti final:
Pas ftesës për të vëzhguar zgjedhjet vendore të 14 majit 2023 dhe në përputhje me mandatin e tij,
Zyra e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR) themeloi zgjedhjet Misioni Vëzhgues (MVZ) më 6 prill. MVZ-ja e ODIHR-it vlerësoi përputhshmërinë e zgjedhjeve proceset me angazhimet e OSBE-së, detyrimet e tjera ndërkombëtare dhe standardet për demokratike zgjedhjet, si dhe legjislacionin e brendshëm. Për ditën e zgjedhjeve, MVZ-ja e ODIHR-it bashkoi forcat me të delegacionet e Parlamentit Evropian (PE) dhe Kongresit të Autoriteteve Lokale dhe Rajonale të Këshilli i Evropës (Kongresi) për të formuar një Mision Ndërkombëtar të Vëzhgimit të Zgjedhjeve (MNVZ).
Në deklaratën e saj të gjetjeve dhe konkluzioneve paraprake të lëshuar më 15 maj, MNVZ arriti në përfundimin se
zgjedhjet “në përgjithësi ishin të mirëadministruara, konkurruese dhe u mbajtën me pjesëmarrjen e çelësit forcat politike, por procesi u karakterizua nga polarizimi i vazhdueshëm midis politikës kryesore partive dhe ndarjes së thellë brenda opozitës. Garuesit mund të bënin fushatë lirisht, por çështjet e rëndësi për komunitetet lokale që mezi u shfaq në fushatë. Rastet e keqpërdorimit të burimeve shtetërore në nivelet qendrore dhe lokale, pretendimet për presion mbi punonjësit e sektorit publik dhe votuesit, dhe pretendimet për votim blerja ishte shqetësuese.
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) e organizoi punën e tij në mënyrë transparente dhe në mënyrë efikase, por stabiliteti i komisioneve të niveleve më të ulëta është ndikuar negativisht nga të shpeshtat zëvendësimet e anëtarëve nga partitë propozuese. Rregullat për mbulimin politik të fushatës favorizojnë fuqishëm partitë kryesore dhe përdorimin e shpeshtë nga media të përmbajtjeve të prodhuara nga partia në lajme programet minuan mbulimin gjithëpërfshirës dhe objektiv të fushatës.
Dita e zgjedhjeve ishte përgjithësisht paqësore por u ndikua negativisht nga rastet e shumta të ndërhyrjeve të partive në proces si dhe probleme teknike dhe proceduriale, votim i përhapur në grup dhe probleme me fshehtësinë e votës.
Numërimi i votave u vlerësua pozitivisht në përgjithësi .”Kuadri ligjor zgjedhor ofron një bazë adekuate për zhvillimin e zgjedhjeve demokratike. Ende, disa kufizime për të drejtat e votës mbeten në kundërshtim me standardet ndërkombëtare, dhe disa kufizime zgjedhore. Dispozitat e kodit nuk janë në përputhje me praktikën e mirë ndërkombëtare. Në vitin 2020, autoritetet adresuan një numër të rekomandimeve të mëparshme të ODIHR-it, por shumë mbeten për t’u zbatuar, përfshirë ato që lidhen me përbërja e komisioneve zgjedhore të niveleve më të ulëta, mekanizmi i tërheqjes së kandidatëve, përgjegjësia penale për shpifje dhe të drejta të barabarta të vëzhguesve partiakë dhe qytetarë.
Kryetarët dhe komunat këshilltarët zgjidhen drejtpërdrejt për një mandat katërvjeçar. Kryetarët e bashkive zgjidhen në garat e para dhe këshilltarët – sipas një sistemi proporcional me listë të mbyllur.
Zgjedhjet në përgjithësi u menaxhuan mirë nga administrata zgjedhore, megjithëse emërimi i komisionet e nivelit të ulët ishin problematike. KQZ organizoi punën e saj në mënyrë transparente dhe efikase, mbajtjen e seancave të rregullta dhe të hapura. Shumica e bashkëbiseduesve të MVZ të ODIHR shprehën besimin te KQZ-ja dhe vunë në dukje rritjen e transparencës në vendimmarrje. Partitë politike të kualifikuara përdorën liberalisht të drejtën e tyre për të tërhequr anëtarët e komisioneve të niveleve më të ulëta, të cilat ndikuan në stabilitetin e këtyre komisioneve, pakësuan vlera e trajnimit dhe nuk lejoi respektimin e vazhdueshëm të procedurave të ditës së zgjedhjeve. Në këtë aspekt, partitë politike nuk arritën t’i përmbushin të drejtat dhe përgjegjësitë e konsiderueshme që u jepeshin sipas ligjit Kodi Zgjedhor.
