Celiakia është një sëmundje autoimune që shfaqet si reagim i organizmit ndaj glutenit, një proteinë që gjendet tek gruri, elbi dhe thekra. Tek personat me celiaki, konsumimi i glutenit dëmton mukozën e zorrës së hollë, duke vështirësuar përthithjen e lëndëve ushqyese.
Simptomat
Simptomat ndryshojnë nga fëmijët tek të rriturit:
• Tek fëmijët: diarre kronike, dhimbje barku, ngecje në rritje, humbje peshe.
• Tek të rriturit: fryrje barku, gazra, lodhje, anemi nga mungesa e hekurit, dhimbje kockash, skuqje të lëkurës (dermatitis herpetiformis), ndryshime humori ose depresion.
Për shkak të spektrit të gjerë simptomash, celiakia shpesh diagnostikohet gabimisht si sindroma e zorrës së irrituar, intoleranca ndaj laktozës ose sindroma e lodhjes kronike.
Diagnoza
Diagnoza bazohet në kombinim testesh:
1. Testet e gjakut – matin antitrupat specifikë si anti-tTG dhe anti-EMA.
2. Biopsia e zorrës së hollë – verifikon dëmtimin e mukozës.
Është e rëndësishme që testet të kryhen gjatë konsumimit normal të glutenit, sepse heqja e tij para analizave mund të japë rezultate false-negative.
Trajtimi
Trajtimi i vetëm efektiv është dieta pa gluten për gjithë jetën. Kjo nënkupton eliminimin e plotë të glutenit, madje edhe në gjurmë të vogla. Me ndjekje strikte, mukosa e zorrës shërohet gradualisht dhe funksioni i saj rikthehet normal.
Këshillohet:
• Kontrolli i rregullt nga gastroenterologu dhe nutricionisti, veçanërisht vitet e para pas diagnozës.
• Kujdes ndaj glutenit të fshehur në ushqime të përpunuara, salca, produkte mishi të tharë, medikamente dhe suplemente.
Ushqimet e rekomanduara
Personat me celiaki mund të konsumojnë pa kufizim:
• Oriz
• Misër
• Patate
• Hikërror
• Meli
• Kinoa
• Tërshërë pa gluten (të certifikuar)
Komplikimet e parandalueshme
Me diagnostikim dhe trajtim të hershëm, personat me celiaki mund të kenë jetë normale dhe të shëndetshme, duke shmangur komplikime si:
• Osteoporoza
• Infertiliteti
• Disa lloje kanceri të sistemit tretës
