Gazetari investigativ Guy Adams ka vizituar Shqipërinë, ndërsa ka rrëfyer detaje mbi arsyet se çfarë i detyron të rinjtë të braktisin vendin dhe të nisen drejt Britanisë së Madhe me varka të vogla përmes kanalit La Mansh, kanal ky, i cili lidh Francën me Anglinë.
Në një shkrim të gjatë, por tepër të detajuar, gazetari anglez thekson se korrupsioni në Shqipëri ka goditur dhe prekur çdo shtresë të shoqërisë.
Shkrimi i plotë i “Daily Mail”:
Për mijëra shqiptarë që shkojnë drejt Perëndimit në kërkim të një jete të re, udhëtimi fillon në agim në një copë betoni të vendosur mes një restoranti picash dhe një sallë ekspozite të madhe Zanussi në karrexhatën kryesore jashtë Tiranës qendrore. Aty është vendosur ‘Pati Travel’, kompania më e madhe dhe më e suksesshme e autobusëve në kryeqytet, e specializuar në atë që e quan ‘tregu i emigrantëve’.
Për rreth 200 euro, ata ju shesin një biletë me mundësi përzgjedhjeje për qytetet kryesore europiane, që reklamohen në një hartë të gjerë blu që mbulon dritaren kryesore të biletarisë së saj. Destinacionet përfshijnë Vjenën, Pragën, Frankfurtin, Brukselin dhe Berlinin, plus 27 vende të tjera të shpërndara në Gjermani, Austri dhe Belgjikë. Gjithashtu në foto, në këndin e sipërm të grafikut, janë katër qytete dhe qytete të tjera ku klientët e firmës shpesh zgjedhin të përfundojnë. Ky seksion i hartës mbulon Anglinë. Dhe destinacionet janë: Londra, Birmingham, Liverpool dhe… Maidstone në Kent.
Këtu del dhe një element tjetër, pasi ‘Pati Travel’ që disponon 20 autobusë, nuk mundet ligjërisht që t’i dërgojë këta shtetas shqiptarë drejt Britanisë së Madhe, por një pjesë e tyre shkojnë gjithsesi. Pasi arrijnë në Belgjikë, ata zakonisht hipin në një autobus lokal për në Normandi. Më pas kërkojnë një linjë ku në këmbim të disa mijëra eurove do t’i vendosë ata (shqiptarët) në një gomone që shkon përtej kanalit. “Gjithçka është plotësisht e ligjshme deri sa arrin në Francë dhe më pas mbërrin në Calais ose Dunkirk,” shpjegon Petriti, një prej 70 pasagjerëve që ngarkonte çanta të vogla në një autobus pak para orës 5 të mëngjesit të djeshëm.
Atëherë duhet të shkoni në kampin ku qëndrojnë shqiptarët dhe të gjeni dikë që mund t’ju hipë në një varkë të shpejtë. Në pikën ku paguani paratë e trafikantit, futeni në atë që ne e quajmë ‘Zona e Kuqe’, ku gjithçka bëhet e paligjshme derisa të mbërrini në Angli. Një tjetër qytetar që pret bashkë me Petritin është Andi, një inxhinier elektrik 35-vjeçar nga Elbasani, një qytet gjysmë ore me makinë në jug të kryeqytetit. Ai shpjegon se çfarë i motivon vendasit për të bërë këtë udhëtim, ndonjëherë të rrezikshëm. “Nuk ka vend si Shqipëria, por edhe nëse ke një profesion të mirë këtu nuk paguhesh mirë. Situata ekonomike është shumë e keqe dhe kjo është arsyeja pse njerëzit zgjedhin të largohen. Ju thjesht nuk mund të mbijetoni me disa qindra dollarë në muaj, kështu që sigurisht që shumë njerëz shkojnë jashtë vendit.”, tha ai.
Gjithashtu, mbi pasagjerët, të cilët rrinë në gjysmë errësirë duke pirë kafe dhe duke pirë marijuanë, është edhe Arbeni, një taksist vendas që sapo ka zbritur nga një karrocë, bashkë me disa burra të tjerë.
Ata janë të rinj, as 30 vjeç, me çanta të vogla mbi supe dhe pa asnjë bagazh tjetër dhe janë të vendosur të arrijnë në Angli me çdo kusht. Duhet të ketë 15 taksi që kanë ardhur sot këtu plot me të njëjtin lloj njerëzish. Brezi i ardhshëm po largohet. Pati Travel reklamon udhëtimet e tij ditore përmes një operacioni të shkëlqyeshëm të mediave sociale që përfshin faqet e Facebook-ut që tregojnë autobusë të mbushur me pasagjerë të buzëqeshur që tundin pasaportat në ajër dhe videot e Tiktok të kapura përmes dronëve dhe nën mbishkrimin me hashtag si #makeyourmove #unitedkingdom dhe #london.
Një pjesë e planit të shitjeve të biletave është kostoja: autobusët ofrojnë një mënyrë shumë më të lirë për të arritur në Evropën Perëndimore sesa linjat ajrore. Një pjesë tjetër e joshjes është praktike: shqiptarët që më parë janë deportuar nga vende të tjera, ose kanë marrë dënime penale, shpesh shënohen në bazat e të dhënave ‘jo udhëtime!’ dhe nuk lejohen të hipin në aeroplanë. Një kontroll i tillë nuk ndodh në autobusë. Sido që të jetë apeli, biznesi për Pati Travel po lulëzon: që nga themelimi i firmës në vitin 2015, pronari i saj Patriot Rexhmati, një burrë i ashpër me tuta të bardha dhe stoli të rënda ari, ka arritur të ndërtojë një flotë prej 20 autobusësh të rinj, secili duke bërë dy udhëtime kthimi nëpër Evropë në javë. Rexhmati nuk pranoi të intervistohej kur e vizitova, në vend të kësaj më tregoi një fletëpalosje që përmban detaje të rrugëve të Patit.
Në mënyrë intriguese, kjo zbulon se firma aktualisht mburret me një numër telefoni në Mbretërinë e Bashkuar, i cili duket se operohet nëpërmjet një kompanie motër të regjistruar në Companies House në një bllok zyre në Romford – ku drejtor figuron vëllai 35-vjeçar i Patriot, Vullneti. Kur e telefonova atë numër këtë javë, një operator pretendoi se krahu britanik i Patit nuk organizon udhëtime përgjatë Kanalit, por në vend të kësaj i ndihmon shqiptarët që jetojnë në MB për të dërguar pakot në shtëpi. “Ne bëjmë transporte bagazhesh në vend të transportit,” tha ai, përpara se ta mbyllte telefonin.
E gjitha është mjaft kurioze. Teksa duhet të theksojmë sigurisht se nuk ka asnjë provë që firma po shkel ndonjë ligj, baza e saj e klientëve sigurisht që po nxit një krizë të madhe politike brenda dhe jashtë vendit.
Deri më tani këtë vit, rreth 12,000 njerëz janë larguar nga ky vend i vogël ballkanik dhe kanë udhëtuar ilegalisht në Mbretërinë e Bashkuar. Rreth 10,000 prej tyre janë burra në moshë pune. Shumica dërrmuese kanë mbërritur me gomone, përpara se të aplikojnë për azil. Ndonjëherë gjatë muajve të verës, kur kalimet në Kanal ishin në kulmin e tyre sezonal, shqiptarët përbënin rreth 60 për qind të njerëzve që bënin udhëtimin.
Për të vënë në kontekst shkallën e jashtëzakonshme të këtij fenomeni, e gjithë popullsia e Shqipërisë është vetëm 2.8 milionë banorë. Kjo do të thotë, siç u shpreh i habitur një zyrtar i Home Office para deputetëve javën e kaluar, se ‘Rreth 1-2 % e popullsisë së rritur mashkullore të Shqipërisë’ të moshës 20 dhe 40 vjeç ka udhëtuar deri më tani në MB vetëm këtë vit, me varka të vogla. 15,403 shqiptarët që ndërkohë ndodhen aktualisht në Britaninë e Madhe në pritje të një vendimi për azil janë të barabartë me një në çdo 180 burra, gra dhe fëmijë në të gjithë vendin.
Natyrisht, ky eksod ka një ndikim të thellë në Shqipëri, si dhe në Britaninë e Madhe. Në një qytet verior, Has, i cili një dekadë më parë kishte 15,000 banorë, zyrtarët thonë se rreth 8,000 ish-qytetarë tani jetojnë në Londër. Një raport i fundit i BBC i përshkruante qytetet përreth Tiranës si ‘pothuajse të zbrazëta’ nga burrat në moshë pune. Pra, çfarë po e shkakton këtë eksod? Kaloni vetëm disa orë në kafenetë dhe stacionet e autobusëve të Tiranës, ku grupe të rinjsh përkulen mbi iPhone që planifikojnë udhëtimet e tyre dhe do të merrni një përgjigje të thjeshtë: para. Shqipëria është një vend i varfër, i cili vitet e fundit ka pësuar një sërë pengesash të rënda ekonomike, duke filluar nga një tërmet i vitit 2019, i cili shkaktoi dëme në vlerë prej një miliard eurosh, deri te pandemia e Covid-it që ndikoi thellësisht tregtinë e saj dikur të gjallë turistike.
Hidhni në fund krizën energjetike të këtij viti, e cila bëri që çmimet e energjisë elektrike të rriteshin ashtu si hidrocentralet e vendit, të cilat zakonisht furnizojnë më shumë se 70 për qind të energjisë së saj, po vuanin nga një thatësirë verore dhe ju keni paratë e një krize buxhetore. Punëtori mesatar shqiptar sot ka një pagë prej vetëm 442 £ në muaj.
Ndërkohë kostoja e jetesës është në qiell. Çmimet e ushqimeve bazë janë rritur me rreth 20 për qind këtë vit, ndërsa automjetet që bllokojnë rrugët e Tiranës furnizohen me naftë që tani shitet me pakicë për rreth 1.80 paund për litër. Duke u përballur me këto të vërteta të vështira, së bashku me korrupsionin endemik që godet pothuajse çdo shtresë të shoqërisë (Transparency International e vendos Shqipërinë në vendin e 110-të në tabelën e saj të ligës së kombeve të korruptuara, në të njëjtin nivel me Algjerinë dhe Malavinë) nuk është e çuditshme që shumë nga të rinjtë ambiciozë të vendit duhet të kërkoni një jetë më të mirë jashtë vendit. “Njerëzit që e bëjnë këtë janë djem të zgjuar”, thotë Selami Jenishehri, një ish-deputet i opozitës, të cilin e gjej duke pirë kafe në një kafene pak larg nga ndërtesa e Kuvendit të Tiranës. “Unë kam qenë akademik, kam dhënë mësim Matematikë dhe Fizikë dhe ish-nxënësit e mi sapo janë larguar. Shqipëria është totalisht e korruptuar. Është një lloj junte. Kështu që njerëzit shikojnë në MB dhe shohin një vend ku zyrtarët nuk po vjedhin dhe respektojnë ligjin dhe sigurisht që duan të shkojnë atje. Shtresa jonë e mesme po zhduket. Në të ardhmen do të mbetemi vetëm me elitat dhe të varfërit.”, tha ish-deputeti.
