The Economist: Pjesa më e dëshpëruar dhe grindavec e Evropës, Ballkani mund të ketë një dritë të re udhëheqëse. Më e pazakonta është kryeministri i Shqipërisë, një ish-basketbollist 58-vjeçar, me artist modern, Edi Rama. Muajin e kaluar Partia e tij Socialiste mposhti çantën e grisur të grupeve opozitare për të fituar të gjitha, përveç një pjese të vogël të 61 kryebashkiakëve dhe këshillave të vendit. Kështu që ai ka të ngjarë të fitojë zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme, që priten në 2025, fitorja e tij e katërt me radhë, dhe kështu të sundojë deri në vitin 2029 atë që dikur ishte posti më i mjerueshëm i rajonit. Në pushtet që nga viti 2013, zoti Rama është tashmë kreu aktual më jetëgjatë i një qeverie ballkanike. Në vitin 2000 ai u shfaq si një kryebashkiak dinamik dhe plot ngjyra i kryeqytetit të Shqipërisë, Tiranës. Që nga viti 2005 ai drejton partinë e tij. Tani ai mund të pretendojë se është një yll ballkanik, madje një ndikim qetësues në një rajon ende të brishtë: dëshmitar rrëmujë në vendin fqinj në Kosovë, ku pakica serbe ka kundërshtuar shumicën etnike shqiptare. Zoti Rama refuzon të rrisë kushërinjtë e tij dhe i kërkon Perëndimit të trajtojë me ndjeshmëri presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiç.
I shtrirë në zyrën e tij pasi u kthye nga bisedimet me klubin e futbollit Manchester City për krijimin e një rrjeti akademish stërvitore në Ballkan, ai pret një figurë imponuese me një bluzë, pantallona të gjera dhe atlete të bardha që shkëlqenin. Ai është gjashtë këmbë e shtatë centimetra i gjatë, me kokë të rruar, me mjekër të bardhë të prerë, mustaqe pika-pika dhe sy vigjilentë e të dhimbshëm: mund të mos doni ta përplaseni në një rrugicë të errët në mesnatë. Duke folur rrjedhshëm në një sërë gjuhësh, ai është qartësisht kozmopolit, pavarësisht nga një edukim në atë që ishte një nga vendet më të izoluara, më të egra dhe paranojake të botës, i përshkruar shpesh nga shqiptarët e sotëm si “Koreja e Veriut e Evropës” përpara rënies së komunizmit në 1991.
“Italia ishte Amerika jonë”, mendon ai. TV , futbolli italian, papa, muzika . Por edhe marrja e televizorit nuk ishte e lehtë.” Ai kujton se e kishte veshur dhomën e tij me çarçafë dhe qilima në mënyrë që askush të mos e dëgjonte atë dhe shokët e tij duke luajtur regjistrime të paligjshme të Beatles. Ai thotë se kujton tronditjen dhe kënaqësinë e tij kur mundi të lexonte Kafkën, Prustin dhe Dostojevskin, të dëgjonte Ravelin, Debussin dhe Stravinskin dhe të shihte Cézanne, Van Gogh dhe Picasso. Kritikët e tij vërejnë se ai ishte një fëmijë i nomenklaturës komuniste ; babai i tij ishte një skulptor zyrtar kryesor, i cili mund të ketë formuar tiparet e Stalinit. Z. Rama akuzohet gjithashtu për një kult të personalitetit. Një vëzhgues perëndimor e quan atë “shkëlqyes, vizionar, eksentrik, egomaniak…me një ndjenjë të fortë të trashëgimisë së tij në histori”.
Ai nuk ka turp të renditë arritjet e tij – ose të paktën të Shqipërisë postkomuniste. Tirana është e panjohshme nga ajo që ishte tre dekada më parë: një fshat i zymtë, gri, totalitar, sub-sovjetik, ruritan. Atëherë, i gjithë vendi kishte rreth 6,000 makina: ishte e paligjshme të posedosh një të tillë. Tani ka më shumë se 700,000. Megjithëse partia e zotit Rama vjen nga ajo e drejtuar prej 44 vitesh nga vrasësi masiv Enver Hoxha deri në vdekjen e tij në 1985, ajo është rindërtuar plotësisht në një veshje pro tregut, social-demokrate. Kritikët e saj e akuzojnë atë për rrënjosjen e korrupsionit nën një elitë oligarkike që dominon median dhe ka lënë pabarazinë të zgjerohet.
Zoti Rama hedh poshtë pretendime të tilla. Ai thotë se modelon partinë e tij sipas Laburistëve të Ri të Britanisë. Toni Blair, gruaja e tij avokate Cherie dhe mjeku i tij për një kohë të gjatë, Alastair Campbell, të gjithë ende vizitojnë për të dhënë këshilla. “Ne nuk jemi shumë ideologjikë,” thotë zoti Rama. “Për ne nuk ka zgjidhje djathtas apo majtas: nuk është herezi të kesh një zgjidhje të drejtë që funksionon.” Margaret Thatcher, ai kundërshton, ishte “një udhëheqëse e madhe” që bëri reforma të dhimbshme për të modernizuar Britaninë, pa të cilat Laburistët e Rinj nuk do të kishin sukses pas saj.
Besimi i zotit Rama përfshin rajonin. I gjithë Ballkani, vëren ai, madje edhe Serbia tradicionalisht pro-ruse , është i bashkuar pas Ukrainës. Një anëtare e nato-s që nga viti 2009 dhe që nga viti 2010 pjesë e grupit Shengen që jep udhëtim pa viza brenda Evropës deri në tre muaj, Shqipëria nuk ka asnjë grindje serioze me fqinjët e saj, shton ai. “Kjo është unike në historinë tonë.”
Për sa i përket anëtarësimit në be , ai me mençuri refuzon të vendosë ndonjë datë, ndërsa pranon kërkesat e klubit për hyrjen si një motor për reformat e vetë Shqipërisë. Z. Rama e pranon se një grup vendesh në klub, të udhëhequr nga Franca, janë të kujdesshëm për të lejuar tufën ballkanike. Mantra e çdo diplomati perëndimor në Tiranë është se Shqipëria “po shkon në drejtimin e duhur”, por se “ka ende një rrugë e gjatë për të bërë”, veçanërisht në lidhje me pastrimin e gjykatave dhe krijimin e një shteti të duhur ligjor, një çështje për të cilën BE- jadhe Amerika i kushton shumë vëmendje dhe para. Një skemë për të verifikuar të gjithë trupin e gjyqtarëve dhe prokurorëve të vendit ka çuar në shkarkimin e dy të tretave të habitshme të tyre. Çfarë ndodh me ata që janë pastruar? “Oh, ata bëhen avokatë dhe kontabilistë,” thotë një aktivist lokal i shoqërisë civile.
Korrupsioni endemik është ende njolla më e madhe në Shqipërinë e sotme. Të dyja partitë kryesore konsiderohen përgjegjëse, në sytë e shumicës së shqiptarëve. Pikëpamja më bamirëse e një diplomati, në vlerësimin e dështimit të zotit Rama për ta shlyer atë, është se “për të vazhduar zhvillimin, thjesht duhet të luash lojën e patronazhit”.
Çështja tjetër e madhe që shqetëson zotin Rama është emigracioni. Popullsia është zvogëluar me të paktën një të katërtën që nga fundi i komunizmit, në rreth 2.9 milion sot. Shqiptarët po largohen ende tufë egër. Z. Rama është e kuptueshme kur pyetet për pikëpamjen e zakonshme në Perëndim se shumë shqiptarë, përfshirë ata që mbërrijnë ilegalisht në Britani me anije, janë të përfshirë në krim.
Por vajtimi i tij më serioz është mungesa e qëndrueshme e civilizimit në politikën e vendit të tij. Të gjitha palët e denoncojnë pa ndryshim tjetrin si gangsterë, mashtrues, madje edhe vrasës, gjë që në disa raste është e vërtetë. Kjo, pranon ai, shkon prapa në epokën e kobshme të Hoxhës, kur mospajtimi më i butë shpesh nënkuptonte dëbim, burg apo edhe ekzekutim. Nëse Shqipëria do të bëhet ndonjëherë një demokraci liberale, kjo, e pranon zoti Rama, duhet të ndryshojë. Nëse do të ndodhte, do të ishte trashëgimia e tij më e madhe. Mund të ketë nevojë për një brez tjetër.
