Në Kosovë, si dhe në shumë vende të tjera, dhjetëra raste të vetëlëndimeve të fëmijëve janë raportuar gjatë këtij viti, duke pasur lidhje të drejtpërdrejta me sfidat që po qarkullojnë në platformën TikTok. Prindërit janë në shqetësim të madh, ndërsa fëmijët vazhdojnë të jenë të tërhequr nga kureshtja për të zbuluar dhe pjesëmarrë në këto sfida, pa u shqetësuar për pasojat. Sfida të tilla, që përfshijnë veprime të rrezikshme, kanë shkaktuar fraktura dhe lëndime të tjera, ndërsa disa raste fatale janë regjistruar në vende të ndryshme si Shtetet e Bashkuara, Shkupi, dhe Bosnje e Hercegovinë.
Psikologët dhe shqetësimet për varësinë ndaj rrjeteve sociale
Psikologët kanë ngritur alarmin lidhur me varësinë ndaj rrjeteve sociale, duke e krahasuar atë me varësinë nga alkooli dhe droga. Ata theksojnë se TikTok dhe platforma të tjera mund të krijojnë varësi, duke ndikuar negativisht në shëndetin mendor të fëmijëve dhe të rinjve. Sfida të tilla, që shpesh janë të rrezikshme, shfaqen në formën e imitimeve të aktiviteteve fizike të dëmshme, duke përfshirë hedhje të rrezikshme, përplasje, dhe përdorim të substancave të dëmshme, që mund të shkaktojnë dëme të përhershme.
Privatësia dhe shqetësimet për lidhjet me Kinën
Një tjetër shqetësim që është ngritur në lidhje me TikTok është lidhja e drejtpërdrejtë e platformës me Kinën dhe rreziqet për privatësinë e të dhënave personale. Ka pasur akuza nga disa shtete që TikTok ka lidhje me qeverinë kineze dhe se mund të përdorë të dhënat e përdoruesve për qëllime të tjera, përfshirë mbikëqyrje dhe ndihmën në ndërtimin e një sistemi të gjerë të kontrollit social. Ky shqetësim ka shtuar presionin mbi autoritetet për të rregulluar përdorimin e platformave sociale, veçanërisht për adoleshentët.
Zgjidhje të mundshme dhe përgjegjësia e shtetit dhe prindërve
Edhe pse shtetet dhe organizatat po përpiqen të adresojnë këto shqetësime, ende nuk ka një zgjidhje të plotë dhe ideale që të ofrojë siguri për të gjitha palët. Prindërit, shkollat dhe psikologët janë të ftuar të ndihmojnë për të edukuar fëmijët dhe rinjtë në përdorimin e sigurt të teknologjisë dhe rrjeteve sociale, duke i mësuar ata për pasojat e mundshme të pjesëmarrjes në sfida të rrezikshme. Shtetet gjithashtu duhet të marrin masa për të rregulluar platformën dhe për të garantuar mbrojtjen e fëmijëve nga ndikimet e dëmshme të këtyre platformave.
Pra, edhe nëse është e re dhe ka pak ndjekës, një llogari në TikTok mund të bëhet virale. Sipas një analize të agjencisë Pikasa Analytics, që bën monitorimin e përmbajtjes së mediave në Ballkan, postimet e personave “të panjohur” po bëhen më të popullarizuara, sesa ato të figurave me ndikim. Psikologu klinik, Naim Telaku, i ka parë me sytë e tij rastet e varësisë së fëmijëve nga rrjetet sociale në Kosovë. Ai citon hulumtime të besueshme kur thotë se 20 për qind e popullsisë botërore ka krijuar varësi nga rrjetet sociale, dhe paralajmëron se shifra mund të rritet shpejt.
“Mund të them nga përvoja ime klinike se përherë e më shumë kemi prindër, të cilët tregojnë që kur provojnë që fëmijëve të tyre t’ua largojnë telefonin, qoftë edhe për disa orë, atëherë pothuajse me automatizëm fëmijët kalojnë në shpërthime të inateve, në reagime shumë agresive, dhe në pamundësi për të gjetur një mirëkuptim në mes të prindërve dhe fëmijëve për përdorim të telefonit dhe rrjeteve sociale”.
Telaku përmend për Radion Evropa e Lirë, disa prej pasojave më të mëdha të përdorimit të tepruar të telefonave nga fëmijët, duke përfshirë: Sipas tij, periudha më kritike për t’u përballur me varësinë prej platformave sociale është prej moshës 8 deri në moshën 20-vjeçare. Si ndikon kjo lloj varësie në formimin e një fëmije? Telaku thotë se ndikimi është i shumanshëm.
“Fillimisht ndikimi është edhe fizik, në kuptimin e zhvillimit të sistemit nervor dhe të trurit. Truri i një fëmije duhet të zhvillohet në një mjedis social, duhet të zhvillohet në veprimtari të qëndrueshme, siç është leximi i librave, kryerja e detyrave. Varësia nga teknologjia bën që fëmijët në çdo sekondë, çdo disa sekonda, të marrin një shpërblim të dopaminës në trurin e tyre, që nënkupton se vëmendja e tyre po trajnohet që të jetë e qëndrueshme vetëm për disa sekonda”.
