Programi IPARD II, me një vlerë prej 94 milionë eurosh dhe i menaxhuar nga Frida Krifca kur ishte drejtuese e Agjencisë për Zhvillimin Bujqësor dhe Rural (AZHBR), është shoqëruar me skandale të mëdha. Fondet që ishin të destinuara për të ndihmuar fermerët e vegjël dhe të mesëm janë përdorur për ndihma që nuk i shërbyen objektivave të programit, duke përfunduar në duar të bizneseve dhe ndërtuesve të lidhur me pushtetin, disa prej të cilëve nuk realizuan as projektet e planifikuara. Ky abuzim ka lënë fermerët shqiptarë në një gjendje të rëndë dhe ka tërhequr vëmendjen e drejtësisë, e cila, sipas konfirmimeve të fundit nga Altin Dumani, po heton politikanë dhe biznesmenë të përfshirë në këtë skandal.
Presioni i Brukselit dhe Hetimet në Shqipëri
Në përpjekje për të adresuar abuzimet, Brukseli ka rritur presionin për ndëshkimin e përgjegjësve. Një nga të përfshirët në hetime është Frida Krifca, si dhe zyrtarë të tjerë të lartë në AZHBR. Dosjet voluminoze të SPAK dhe raportet e tjera ndërkombëtare kanë nxjerrë në pah se një pjesë e madhe e fondeve IPARD II janë përvetësuar nga individë dhe grupe që nuk kanë lidhje të drejtpërdrejta me bujqësinë, duke përfshirë ndërtues të lidhur me qeverinë.
Situata e Fermerëve në Shqipëri
Fermerët shqiptarë janë përballur me vështirësi të mëdha për të aksesuar mbështetje financiare. Në qarkun e Dibrës, për shembull, vetëm 6% e fermerëve kanë përfituar mbështetje financiare gjatë vitit 2023. Problemet burokratikë dhe barriera të ndryshme kanë penguar shumicën e fermerëve të vegjël dhe të mesëm të përfitojnë fonde.
Bari Kika, një fermer nga Dibra, ka investuar në një fermë të vogël dhe ka arritur të rrisë tufa e dhive në 270 krerë. Megjithatë, ai përballet me vështirësi në sigurimin e bazës ushqimore dhe ndihmës financiare të pamjaftueshme nga qeveria. Kika shprehet se subvencionet janë të pamjaftueshme për të mbuluar shpenzimet dhe nevojat për ndihmë në ndërtimin e një stalle për dhitë.
Xhaferr Leti, një tjetër fermer dhe bletërritës nga Dibra, ka përjetuar ngjashëm një situatë të vështirë. Ai ka kërkuar mbështetje për të dyfishuar koshere bletësh, por ka hasur në vështirësi për të siguruar financime adekuate nga qeveria. Leti vë në dukje se ndihma që merr është shumë e vogël krahasuar me atë që ofrohet në rajon, si në Kosovë.
Procesi i Aplikimeve dhe Skandalet e Fundit
Një problem tjetër është se fondet e IPARD III u bllokuan nga Zyra e Bashkimit Evropian kundër Mashtrimeve (OLAF), e cila zbuloi se ishin identifikuar keqpërdorime të mëdha. OLAF ka raportuar se aplikantëve u është kërkuar të paguajnë një përqindje të lartë të grantit te kompani konsulence të parapërzgjedhura, të cilat lehtësonin realizimin e kontratave me AZHBR. Ky zbulim ka ndihmuar në identifikimin e praktikave korruptive që kanë penguar aksesin në fonde për shumë fermerë.
Sipas Sali Bicës, një fermer nga Dibra, mungesa e informacionit dhe orientimit për aplikimet e fondeve është një tjetër problem. Ai shprehet se nuk ka pasur informacion të mjaftueshëm për programet e financimit dhe për mënyrën e aplikimit.
Reagimi i Zyrtarëve dhe Perspektivat
Blerim Dibra, drejtor i Agjencisë Rajonale të Ekstensionit të Bujqësisë në Dibër (AREBD), ka theksuar se janë organizuar sesione të informimit për fermerët dhe se informacioni është shpërndarë përmes zyrave të AZHBR dhe Agropikave. Megjithatë, shumë fermerë vazhdojnë të përballen me sfida të mëdha në aksesimin e fondeve dhe përfitimin e mbështetjes që nevojitet për të zhvilluar aktivitetet e tyre bujqësore.
Përballë kësaj situate, është e qartë se reforma dhe transparenca në menaxhimin e fondeve janë të domosdoshme për të siguruar mbështetje të drejtë dhe të efektshme për fermerët shqiptarë.
