Në një fshat të Pulias, në provincën e Barit, janë zbuluar mbetje të një bazilike të periudhës bizantine që daton nga shekujt e VI-të, ndërtuar nga perandori Justinian dhe gruaja e tij, perandoresha Teodora. Këto mbetje janë pjesë e Parkut Arkeologjik Ulpiana, që ndodhet rreth 12 kilometra nga Prishtina, në territorin e komunës së Graçanicës.
Historia e Ulpianës
Ulpiana ishte një nga qytetet më të rëndësishme romake në Ballkan, pjesë e provincës romake të Dardanisë. Ky qytet kishte një rol të rëndësishëm në administrimin, tregtinë dhe kulturën romake në rajon. Pas një tërmeti shkatërrues dhe përmbytjeje në vitin 518, perandori Justinian e rindërtoi qytetin, i cili u bë i njohur si “Justiniana Secunda”.
Gërmimet dhe Zbulimet
Një ekip arkeologësh ndërkombëtarë dhe vendas ka tre vjet që po kryen gërmime në këtë lokalitet, të udhëhequr nga profesori Christophe Goddard nga Universiteti “Ecole Normale Superieure” në Paris dhe profesori Arben Hajdari nga Universiteti i Prishtinës. Në gusht 2023, u zbulua një mozaik i katit të parë që përmban një kushtim të perandorit Justinian. Ky mozaik ka ndihmuar në përcaktimin e periudhës së ndërtimit të bazilikës dhe qytetit, midis vitit 535 dhe 545.
Pajisjet dhe Metodat e Përdorura
Ekipi i ekspertëve përdor teknologji të avancuar për të përcaktuar pozitat e saktë të mureve dhe strukturave. Sistemi i përdorur dërgon një sinjal elektrik në tokë për të identifikuar prani të mureve dhe për të krijuar një hartë të plotë të qytetit.
Pjesëmarrësit dhe Financimi
Gërmimet janë financuar nga Bashkimi Evropian dhe përfshijnë Institutin e Arkeologjisë të Francës “Ecole Normale Superieure”, Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit të Kosovës, dhe Institutin Arkeologjik të Kosovës. Rezultatet e këtyre hulumtimeve do të prezantohen në Prishtinë më 3 tetor dhe në Sofje të Bullgarisë më 14 tetor.
E ardhmja e Gërmimeve
Në plan është të përfundojnë gërmimet e të gjithë bazilikës dhe të një shtëpie të madhe afër saj deri në fund të vitit. Qeveria e Kosovës ka përfunduar shpronësimin e tokës për të mundësuar vazhdimin e gërmimeve.
omentet e Ekspertëve
Profesori Goddard ka theksuar se ky mozaik është veçanërisht i rëndësishëm dhe spektakolar, duke pasur në konsideratë detajet e tij të pasura dhe karakteristikat e mozaikut. Studentja e arkeologjisë nga Kosova, Drilona Berisha, e sheh këtë përvojë si një mundësi të jashtëzakonshme për të mësuar dhe zhvilluar aftësitë e saj në fushën e arkeologjisë.
Kryeministri Albin Kurti e ka vizituar lokacionin dhe e ka theksuar rëndësinë e tij për zhvillimin e turizmit dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore të Kosovës.
