Një studim i ri i publikuar nga JAMA Network ka zbuluar se varësia nga mediat sociale, videolojërat dhe telefonat celularë është e lidhur me rrezik më të lartë për mendime dhe sjellje vetëvrasëse tek fëmijët dhe adoleshentët.
Hulumtimi përfshiu mbi 4,000 fëmijë të moshës 9 dhe 10 vjeç, të cilët janë ndjekur për disa vite si pjesë e Studimit të Zhvillimit Kognitiv të Trurit të Adoleshentëve (ABCD), një nga iniciativat më të mëdha afatgjata për zhvillimin e fëmijëve në SHBA.
⸻
Zbulime kryesore nga studimi:
• 33% e fëmijëve u bënë gjithnjë e më të varur nga mediat sociale deri në moshën 14 vjeç.
• 25% shfaqën varësi nga telefonat celularë.
• Mbi 40% zhvilluan varësi nga videolojërat.
• Varësia nuk lidhej thjesht me kohën e kaluar para ekranit, por me elementë psikologjikë të varësisë, si humbja e kontrollit, ndjenja e ankthit pa pajisjen, dhe ndikimi në funksionimin ditor.
⸻
Ekspertët: “Nuk është vetëm koha para ekranit që ka rëndësi”
Dr. Jason Nagata, pediatër në Universitetin e Kalifornisë në San Francisko, tha për NPR se studimi ofron një pasqyrë më të thellë:
“Ky është një studim me ndikim që rrit ndërgjegjësimin për rreziqet e varësisë ndaj teknologjisë. Tregon se shenjat e varësisë janë parashikues më të fortë të problemeve të shëndetit mendor sesa thjesht koha që kalojnë fëmijët para ekranit.”
Nagata theksoi se është e rëndësishme të dallojmë përdorimin pasiv nga varësia funksionale, ku teknologjia ndërhyn në mënyrë të theksuar në jetën personale, sociale dhe akademike të fëmijës.
⸻
Si u mat varësia?
Fëmijët dhe prindërit e tyre plotësuan pyetësorë të standardizuar, të cilët matnin:
• Sa e vështirë ishte për fëmijët të ndalnin përdorimin e telefonit apo lojërave
• Nëse ndiheshin në ankth apo të mërzitur pa pajisjet
• Nëse shkolla, gjumi apo jeta sociale ndikohej nga përdorimi i teknologjisë
Këto të dhëna u krahasuan me pyetjet e shëndetit mendor për të identifikuar mendime vetëvrasëse, simptoma depresive dhe ankthi.
⸻
Përfundimet e studiuesve
• Fëmijët me nivele më të larta të varësisë ndaj pajisjeve teknologjike kishin probabilitet dukshëm më të lartë për të raportuar mendime vetëvrasëse.
• Ndikimi ishte më i fortë te djemtë që luanin videolojëra dhe te vajzat që përdornin rrjetet sociale në mënyrë kompulsive.
• Rreziku nuk qëndron vetëm në përdorimin, por në mënyrën si teknologjia ndikon emocionet, sjelljet dhe ndërtimin e identitetit në një moshë të brishtë.
⸻
Çfarë duhet të bëjnë prindërit?
Ekspertët rekomandojnë që prindërit të:
• Kufizojnë orarin e përdorimit të pajisjeve digjitale
• Krijojnë rregulla të qarta familjare për përdorimin e teknologjisë
• Bisedojnë hapur me fëmijët për ndjenjat dhe përvojat e tyre online
• Vëzhgojnë për shenjat e tërheqjes sociale, çrregullimeve të gjumit ose rënies së interesit për aktivitete të zakonshme
⸻
Ky studim është një thirrje për ndërhyrje të hershme ndaj një fenomeni që po përshkallëzohet shpejt në epokën digjitale. Për herë të parë, varësia ndaj teknologjisë te fëmijët po lidhjet direkt me shëndetin mendor dhe rrezikun e vetëvrasjes, duke e bërë këtë një çështje emergjente për prindërit, shkollat dhe politikat publike.
