Lufta në Ukrainë e ka vënë në krye të axhendës zgjerimin e Bashkimit Evropian, ndërsa zyrtarët nga Ballkani Perëndimor dhe liderët e BE-së mblidhen të martën për një samit që synon të rigjallëroj të gjithë procesin e zgjerimit.

Komisioni Ekzekutiv i BE-së i ka premtuar vazhdimisht Shqipërisë, Bosnjës, Kosovës, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë se ata kanë të ardhme brenda bllokut. Por përparimi i gjashtë kombeve drejt arritjes atje ka ngecur vitet e fundit.
BE-ja pranoi për herë të fundit një anëtar të ri – Kroacinë, e cila është gjithashtu pjesë e Ballkanit – në 2013. Para kësaj, Bullgaria dhe Rumania u bashkuan në vitin 2007. Me tërheqjen e Mbretërisë së Bashkuar në 2021, BE tani ka 27 vende anëtare.

Megjithëse ndarjet mes tyre për ritmin e bisedimeve të pranimit dhe disa çështje të ndërlikuara dypalëshe mbeten, zyrtarët e BE-së mendojnë se është më e rëndësishme se kurrë të bëhet e qartë se gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor i përkasin familjes evropiane, në mënyrë që ata të mos kthehen në zhgënjim ndaj Rusisë apo Kinës, në vend të kësaj.

“Politika e zgjerimit është ndër tre prioritetet kryesore të liderëve të BE-së”, tha komisioneri i BE-së për Fqinjësinë dhe Zgjerimin, Olivér Várhelyi gjatë një vizite në Beograd, kryeqytetin e Serbisë, javën e kaluar. “E vetmja zgjidhje reale afatgjatë për paqen, stabilitetin dhe prosperitetin është anëtarësimi në BE”.

Udhëheqësit e BE ranë dakord në qershor për të bërë Moldavinë dhe Ukrainën kandidate për anëtarësim dhe thanë se Gjeorgjia do të kishte të drejtë për kandidaturë pasi vendi të përmbushte disa objektiva të përcaktuara nga Komisioni Evropian.

Një muaj më vonë, BE filloi negociatat e anëtarësimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut pas disa vitesh vonesa. Bosnja bëri një hap të vogël më afër në rrugën e saj për t’u bashkuar me bllokun e fuqishëm ekonomik kur komisioni këshilloi vendet anëtare në tetor që t’i jepnin statusin e kandidatit, pavarësisht nga kritikat e vazhdueshme për mënyrën e drejtimit të vendit.

Kosova ka filluar vetëm hapin e parë, me nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit. Ai tha se do të aplikonte për statusin e kandidatit më vonë këtë muaj.

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg këmbënguli javën e kaluar se mbështetja e Moldavisë, Gjeorgjisë dhe Bosnjës ishte vendimtare në kontekstin e luftës. Stoltenberg vuri në dukje se Bosnja, ku ndërhyrja ruse dhe tensionet etnike prej kohësh kanë krijuar jostabilitet politik, është “e rëndësishme për stabilitetin në të gjithë Ballkanin Perëndimor”.

Por problemi për vendet në pritje është se BE-ja nuk i ka konsideruar ekonomitë dhe institucionet e tyre politike të gatshme për integrim në tregun e përbashkët të BE-së të tregtisë së hapur dhe idealeve demokratike perëndimore.

“Asnjë nuk është afër anëtarësimit në BE,” tha Luigi Scazzieri, një studiues në Qendrën për Reformën Evropiane, një institut kërkimi me qendër në Londër. “Të gjithë ata duhet të kapërcejnë pengesa thelbësore për të përmbushur kriteret e Kopenhagës, të cilat përcaktojnë standardet e BE-së për institucione të forta demokratike, një ekonomi tregu funksionale dhe aftësinë për të marrë përsipër detyrimet e anëtarësimit.

Diskutimet në takimin e së martës në kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranë, pritet të fokusohen gjithashtu në efektet negative për energjinë dhe sigurinë ushqimore nga lufta e Rusisë në Ukrainë. Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen njoftoi tashmë mbështetje financiare për të ndihmuar vendet në Ballkanin Perëndimor të përballen me mungesat dhe çmimet më të larta.

“Ne kemi krijuar një paketë mbështetjeje për energjinë që të gjithë së bashku duhet të mobilizojnë të paktën 2.5 miliardë euro për rajonin,” tha Várhelyi.

Një mosmarrëveshje e ashpër midis Serbisë dhe Kosovës, një ish-krahinë serbe që shpalli pavarësinë në vitin 2008, mbetet një shqetësim i madh për fuqitë perëndimore përpara samitit. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq ka kërcënuar se do të bojkotojë tubimin për të protestuar ndaj emërimit të fundit politik të Kosovës nga kryeministri Albin Kurti.

Gjatë udhëtimit të tij në Beograd, Várhelyi i bëri të qartë Vuçiqit se do t’i duhej të harmonizonte politikat e jashtme të Serbisë me ato të BE-së nëse vendi shpreson të bashkohet me bllokun në një moment. Vuçiq pretendon se dëshiron ta marrë Serbinë në Bashkimin Evropian, por ka kultivuar lidhje me Rusinë.

Megjithëse përfaqësuesit e Serbisë votuan në favor të rezolutave të ndryshme të OKB-së që dënojnë pushtimin e Rusisë në Ukrainë, Vuçiç ka refuzuar të dënojë në mënyrë eksplicite Moskën. Vendi i tij nuk i është bashkuar sanksioneve perëndimore kundër Rusisë për shkak të luftës.

“Përparimi i mëtejshëm në sundimin e ligjit është thelbësor, por nuk do të jetë i mjaftueshëm,” tha Várhelyi. “Përafrimi me politikën e jashtme të BE-së gjithashtu luan një rol shumë më të fortë se më parë. Sepse Europa është gjithashtu nën sulm.”

Ai tha se takimi i udhëheqësve në Tiranë planifikon gjithashtu të diskutojë një rritje të kohëve të fundit të emigrantëve dhe azilkërkuesve që lëvizin pa leje hyrjeje nëpër Ballkanin Perëndimor, shumica duke shpresuar të arrijnë përfundimisht në BE.

Pasi BE-ja pranoi Kroacinë në vitin 2013, procesi i zgjerimit u ngadalësua pasi zërat eurskeptikë u rritën në vendet anëtare themeluese si Gjermania, Franca, Italia dhe Holanda. Kriza e borxhit të eurozonës 10 vjet më parë, emigracioni masiv në Evropë në 2015-ën dhe referendumi i Brexit i Britanisë së Madhe në vitin 2016 kontribuan gjithashtu në shqetësimin politik me zgjerimin e mëtejshëm të bllokut.